W sądach często toczą się sprawy o zachowek. Pamiętajmy, że dziedziczenie na mocy testamentu jest ważniejsze przed dziedziczeniem ustawowym. W innym razie pisanie testamentów byłoby bezcelowe. Prawo do sporządzenia testamentu ma każda osoba, która ukończyła 18 lat i nie jest ubezwłasnowolniona.
Rozdysponowanie majątku
Pisząc testament, spadkodawca może swobodnie rozdysponować swój majątek. Może w umieścić zarówno osoby spokrewnione, jak i spoza grona rodziny. Dlatego czasami mamy do czynienia z sytuacją, w której obca osoba dziedziczy cały majątek. Natomiast najbliżsi członkowie rodziny dowiadują się o tym fakcie, dopiero po pewnym czasie, np. w trakcie postępowania sądowego o stwierdzenie nabycia spadku.
Zwykle rozdzielenie majątku w taki sposób bardzo krzywdzi najbliższą rodzinę. Szczególnie dotyczy to małżonka i dzieci, które w takiej sytuacji zostałyby z niczym. Dlatego w prawie spadkowym obowiązuje instytucja zachowku.
Kto jest uprawniony do zachowku?
Prawo do zachowku przysługuje tylko zstępnym spadkodawcy (dzieci, wnuki i prawnuki), małżonkowi spadkodawcy i jego rodzicom. Artykuł 991 § 1 k.c. określa to uprawnienie. Wynika ono ze szczególnie bliskiej relacji rodzinnej wiążącej spadkodawcę z osobą uprawnioną.
Do grona osób uprawnionych do zachowku zaliczamy też przysposobionego i jego zstępnych, jak również przysposabiającego. Jednak wymienione osoby miałyby prawo do zachowku tylko pod warunkiem, że byłyby w konkretnym wypadku powołane do spadku z ustawy.
To oznacza, że np. rodzice spadkodawcy mają prawo do zachowku tylko wtedy, gdy spadkodawca nie pozostawił zstępnych, którzy mogą i chcą dziedziczyć. Rodzice dziedziczą majątek dopiero wtedy, gdy nie ma zstępnych spadkodawcy.
Ponadto warto pamiętać, że jeśli małżeństwo było w separacji, małżonek nie ma prawa do zachowku. Oczywiście chodzi tu o separację orzeczoną przez sąd, a nie jedynie o faktyczną. Po uprawomocnieniu się wyroku w sprawie o rozwód małżonek nie może skutecznie starać się o zachowek.
Pamiętajmy również o tym, że:
Uprawnienie o zachowek określone w art. 991§ 1 k.c. dotyczy spadkobierców zarówno ustawowych, jak i testamentowych. Ustawodawca używa tutaj sformułowania “byliby powołani do spadku”. Możemy przez to rozumieć, że zachowek nie zawsze należy się zstępnym lub rodzicom, lecz jedynie wtedy, gdy osoby te dziedziczyłyby w danej sytuacji.
W jakim sądzie należy złożyć pozew o zachowek?
Jeśli pomimo wezwania do zapłaty, osoba zobowiązana do zapłacenia zachowku nie będzie chciała rozwiązać sprawy ugodowo, musimy skierować sprawę do sądu. W odpowiednim sądzie składamy pozew o zachowek. Pamiętajmy, że nie może być to dowolny sąd. Kodeks postępowania cywilnego wyznacza właściwość sądu. Może być miejscowa i rzeczowa.
Sprawy o zachowek rozpatrywane są w pierwszej instancji przez sądy rejonowe i okręgowe. Właściwość rzeczowa sądu jest uzależniona od kwoty, jakiej domaga się powód od pozwanego. Jeśli wynosi więcej niż 75 000 zł właściwy będzie sąd okręgowy. Zachowkiem nazywamy roszczenie o zapłatę danej sumy. Dlatego pozwany nie może wydać np. rzeczy.